تفاوت ساختمانی چشم کودکان و بزرگسالان

در کودکی چشم ها از نظر ساختمان تکامل پیدا نکرده¬اند. در 3 سالگی این تکامل ساختمانی ( آناتومیک )تا حدود نسبتا زیادی اتفاق می افتد. این تکامل نه تنها ساختمانی بلکه از نظر کارکرد چشم نیز می باشد (تکامل فیزیولوژیک ). حدت بینایی یا توانایی چشمها در دید نیز با گذشت زمان تغییر میکند و به تدریج افزایش می یابد و کامل می شود. اگر بر اساس تابلوی دید که میزان دید توسط آن اندازه گیری می شود، توانایی دید کامل یعنی توانایی دید خط آخر تابلو در یک چشم سالم در سن 3 سالگی ایجاد می گردد. ولی حتی علیرغم رسیدن کودک به سن تکامل حدت بینایی یعنی سه سال، به علت عدم دقت و توجه برای دید اشکال کوچک در فاصله دور، هنگام تعیین میزان بینایی با تابلوی دید، کودکان گاهی تا 7 سالگی دید کامل را نشان نمی دهند ( قدر به گفتن جهت حروف آخرین خط پائین نیستند).

چشمها از جمله اعضای دو تایی بدن است . گوشها و کلیه ها نیز اعضای دوتایی بدن هستند. فعالیت دو کلیه به هم ارتباطی ندارد و با از دست دادن یک کلیه، کلیه دیگر بطور کامل جبران می کند ولی در چشمها برای فعالیت کامل سیستم بینایی نیاز به هر دو چشم می باشد . چشمها علاوه بر دیدن، که با هر چشم به تنهایی نیز انجام می شود وقتی با هم کار می کنند باعث دیدن سه بعدی اجسام شده و نیز جلو و عقب بودن اشیاء را به ما نشان می دهند. در صورتی که یک چشم را ببندیم و بخواهیم یک لیوان را برداریم، باید مدتی تمرکز کنیم تا محل آن را تشخیص دهیم و بتوانیم آن را برداریم و در ضمن اشیا هم در یک سطح به نظر می رسند و مثلا اینکه میز جلوتر است یا صندلی، به سادگی قابل تشخیص نخواهد بود.

از آنجایی که چشمها وسیله دیدن هستند، درک تصاویر ثبت شده توسط چشم پس از ارسال آنها به مغز صورت می گیرد پس سیستم بینایی از دو قسمت اصلی یعنی چشم و مراکز بینایی در مغز تشکیل شده است. نکته مهم در مورد تفاوت چشم کودکان و بزرگسالان در تکامل است که تدریجا در مرکز بینایی مغز اتفاق می افتد.

تکامل مراکز بینایی در مغز دو قسمت دارد تکامل مراکز بینایی مربوط به هر چشم و تکامل مراکز بینایی که مربوط به دو چشم می باشند که نیاز به کار هر دو چشم و ارتباط همزمان آنها با مغز دارد.

اگر تکامل مراکز بینایی در کودکی انجام نشود، چنانچه در مراکز مربوط به هر یک از چشم ها باشد باعث تنبلی آن چشم شده به این معنی که فرد با آن چشم دیگر قادر به دید کامل نمی باشد و عدم تکامل اگر در مراکز مربوط به دو چشم اتفاق بیفتد باعث می شود که فرد قدرت درک سه بعدی فضا را از دست دهد. به این صورت که مراکز مربوط به هر چشم تکامل یافته و دید هر یک از چشمها کامل می باشد و تنبلی نداریم ولی به علت عدم رشد مراکز مربوط به دو چشم دید دو چشمی یا سه بعدی از دست رفته است .

آنچه در مورد تکامل مراکز بینایی در کودکی گفته شد نه تنها سیستم بینایی کودکان و بزرگسالان را متمایز می کند بلکه باعث حساس تر بودن سیستم بینایی به اثرات ناشی از اختلالات آن می گردد. ضمنا اگر در دوران کودکی این اختلالات برطرف نشوند، اثرات آنها در سالهای بعدی زندگی غیر قابل جبران خواهد بود.

تفاوت دیگر چشم کودکان با بزرگسالان این است که در کودکان قدرت تطابق چشم بالا است. تطابق فرآیندی است که در طی آن قدرت انکساری عدسی زیاد شده و به ما کمک می کند که اشیاء نزدیک را ببینیم و همان است که به تدریج در طول زندگی کم شده و در سن چهل سالگی به بعد به حدی می رسد که دیگر برای دید نزدیک کافی نیست و باعث بروز پیر چشمی می گردد. تطابق با تقارب یعنی نزدیک شدن چشمها به هم برای تمرکز دو چشم روی شی ء نزدیک همراه است .

بالا بودن قدرت تطابق کودکان باعث می شود که شماره های مثبت چشم (دور بینی)تا حدود زیادی با تطابق جبران شود و با وجود دوربینی کودک بتواند بدون عینک بخوبی ببیند.( به مبحث دور بینی مراجعه شود)

بالا بودن تطابق و تقارب چشمها در شیرخواران باعث می شود که آنها بتوانند خیلی نزدیک را ببینند و در دیدن اشیاء خیلی نزدیک مثل نگاه کردن به شیشه شیر هنگام شیر خوردن، تقارب طبیعی چشمها انحراف چشم ها را به داخل تداعی کند.

البته قابل ذکر است که تطابق بالای چشم کودک و تقارب همراه این تطابق هنگام خنثی کردن شماره چشمها در دور بینی باعث می شود چشمها بیش از اندازه لازم به هم نزدیک شده و باعث بروز انحراف چشمها به داخل گردد که این موارد نیاز به تجویز عینک داشته و انحراف چشم با عینک بهبود می یابد.

تفاوت دیگر چشم کودکان و بزرگسالان انعطاف پذیری زیاد مراکز بینایی در مغز در مقایسه با بزرگسالان می باشد. هنگامی که تصاویر منتقل شده به مغز به دلایلی مثل تجویز عینک ( آستیگمات ) تغییر شکل یابند ( به قسمت آستیگماتیسم مراجعه شود)، در کودکان این تغییر شکل به راحتی تحمل شده و به همین دلیل برای کودکان می توان در ابتدا کل مقدار آستیگماتیسم را تجویز کرد ولی در بزرگسالی اگر قبلا عینک تجویز نشده باشد، استفاده از عینک آستیگمات با شماره بالا باعث عدم تحمل فرد به علت تغییر شکل اشیاء می گردد.